ГАЛИНА НУТЭНКЭУ: ЧИНИТЧИМГЪУГЙИТ ТЫРАТВАН’ЫРКЫН

Текст на русском языке
http://www.ks87.ru/site.xp/056050124050057057055.html

Василий И’ВЫЛК’УТ

1 июлык Галина Нутэнкэун ратвагъа о’ратъылён’эт. Ытлён гинъэтэтлин икутъэр литературныкэн гыёлчетгыргык нынныльын Юрий Рытгэвын, н’ыроча гинэнпиривлин диплома. Ынк’эн, к’эглынангэт, майн’энъататгыргын тастихн’ыльэн мургин нутэтумгин. Корреспондента «КС» пэгчин’у гэлгылинэт йытоткольыт Галина Федорован, ынык энанмайн’аквыргын ынкъам мин’кри нымытвальылк’ыл, ыныкгэта, игыр лыгъоравэтльан’ав.

«ЙОНИ – ГЫМНИН У’РЭТНУТЭНУТ»
–Гымнин н’эвмиргэ Тантэтына нымкыче нинивк’ин: «Гыыт гъурэтигыт Йонэпок’ыткынык». Титэ ытлыгэ ынкъам ытльата нынлейвык’ин н’алвыльэты гымнин н’инчьэн чакэттомгын Вера, ынээльын-ым Коля Э’ттъытгивэв нытвак’эн ытчайык Нутэн’эвытынэ нымнымык Льурэн, гым ныпэлятэгым анольатынвык н’эвмиргнык. Мури нынутэгчимури, ныннын’ыттымури, вулк’ытвик-ым н’эвмиргэ нэнатвык’энат гымыкы нымкык’ин пагчен’эты вальыт тэлен’кинэт вагыргыт. Льэлен’кы ытля ытри чакыгэт мурыгрээн нытвак’энат, ынкъам кынмал моргынан нэнапалёмтэлморэ пын’ылтэлыльын н’эвмиргын. Н’эвмиргын к’онпын’ ынн’от нымгок’эн лымн’ылык: «Энмэн, Валвыйн’ын…». Эчги гымнин нъэлгъэт мытлын’эн элен’итти, гым нэнэквэтэквым нымнымэты Озерный Ивылтикин районкэн, мин’кы тытвагъак мытлын’эн гивин’итти, мынгытча элен’итыльу тырагтыгъак Льорагты, титэ энмэч гантээватлен гымнан чычеткин йилыйил. Э’квыргъам энмэч галяк ыннэн гивин’ит н’эвмиргык ынкъам йытоткольык рээн гавэтгавымгойгым чычеткин йиле. Калеткома мури гатльата нинэйилыльэнмури кэлит русильин елепы лыгъоравэтльаелеты, ин’к’ун н’эвмиргэ нэмык’эй ныкалевэтгавыркынэнат русильин лымн’ылтэ.
Тыкэтъоркын, инъэ гымнан гэтаёлк’ыл н’аргынэн ынкъам тывъёлк’ыл, мин’кри вальын. Э’нк’этэгнык ынн’ин нитигым, э’квыргъам к’улин тыпагчен’атын’н’огъак гитэйвык рырова вытрэтыльыт н’эгти, ынкъам к’ынвэр тыльон’н’он, ин’к’ун ынк’энат амалван’ пэраркыт амк’ынэргатык. Ынк’эн льоё к’ол тынтын тымгон рисоватык. Нивк’инэт, ин’к’ун нинэтэнтэйкигым, яачы учитель нэмык’эй гэвын’н’олен, ин’к’ун тыринъэтэтгъэ, ыныкит тырарисоватыркын.
Э’квыргъам ынк’энат льоёттэ вагыргыт ынкъам ымы н’отк’окэнат тытвын’н’онат гымнинэт стихык.

«ГЫМ ЛЮНРЭЧИМГЪУТЭЙВЫН’Э МЭКЫНА»
– Гымнан гэмо, мин’кри вальо итыльылк’ыл игыркин лыгъоравэтльан’ав, - рымагтэты нивк’ин Галина Федоровна.- Гымнан мэкына чиниткинэт чимгъут кыляёно люнрэлгын’э. Ыныкит гым рэк’ык нылвавын’н’ойгым, вэты ныкытъымэтигым рыръачн’ытовык акавкэтгыргыт, ин’к’ун чиниткин чимгъун нулвэвыркын, акамаграчетка нынъэлыркын. Гымнинэт вагыргыт чиниткинэт мэкына люнрэйылн’э, к’утыргин-ым энъататгыргыт гымнан тан’вэлво тылгыркынэт. Ытръэч чинитчимгъугйит тыратван’ыркын.
– Гынинэт кмин’ыт – мин’кри вальыт?
– Гымнинэт кмин’ыт гэмэйн’этлинэт ынкъам к’эйвэ ыргынан нэркылеркынэт игырыткукинэт вагыргыт, вэнлыги, к’нур-ым гымнан, ыргынан лыги ымыльо тан’вагыргыт тэлен’кинэт, нэчичевыркын чычеткин йилыйил. Ытлювъёк’агтэ тан’ычьыгыргыт равэтгавн’ыльыт лыгъоравэтльаелымэл ынкъам англияльэн йилымил.

«ГЫМ ГАНЪЯЙГЫМ ЧИНИТ РЫТГЭВЫНЭ»
– Галина Федоровна, ивкэ нъытвыгъан, гынинэт стихыт мин’кы гакалейпатленат? Микынэ ынк’энат ганъяленат? Рэк’ъум ынк’энат тэйкыркынэт?
– Гымнинэт стихыт гакалейпатленат приложенияк «Эйгыск’ын» округкэн газетэн «Крайний Север», альманахык «Чукотка», журналык «Айвэрэттэ». Янра вальын кэликэл, мин’кы нъытванат гымнинэт стихыт, еп уйн’э. Гымнинэт стихыт пэгчин’у гэлгылинэт чинит Юрий Сергеевич Рытгэвынэ, ымы гатан’ытвыленат ынк’энат писателя Евгений Рожковына, кэлиныгйивэтыльэ Ирина Гырголн’авытына, мигчитльэ музейык Екатеина О’ткэна ынкам к’утти методистарык Департаментэн кэлиныгъюлевкин, лымн’э грэпу гэтчылинэт гымнинэт стихыт э’йн’энэн’эткукин-грапчакэн группата «Губернатор», мин’кы инэнлельу гитлин Астров. Гым тытгымэтыркын чиниткинэт стихык тывык чимгъут лыгъоравэтльэн, лымн’э рыкалыровык тан’пэральын мургин нутэнут. Тытэйкыркынэт стихыт кмэн’эты. Тытэйкыркынэт стихыт ы’лгыльэткинэт вагыргыгъет, н’аргынэнагъет – ынк’энат мыкын’ вальыт.

«КОРГАКВЫРГЫТ ТЭМИНН’ЫЛЬЫТ Н’ИНЫЛЬЫТ»
– 2014 гивик ратвагъа 10-к’ав литературныкэн гыёлчетгыргын нынныльын Рытгэвын. Гыт ынкы рэтгиликвъэ? Этааны, игыр этъо ринъэтэнн’ыркын рэнъэлн’ык лауреато нынныльын эргыпатыльын мургин нутэтумгин лымэвыр ытръэч кырвэнтонво ынкы к’итпыльэтыркын чама о’ран’ ратван’ыркын о’равэтльак, микырык гичиву нэлгыркынэт тастихн’ыльыт?
– Элгулек’, нэмык’эй ынкы тырэк’итпыльэтгъэ. Э’квыргъам, эвын нивигым, йъарат люн’ытгымэтэ титыркын к’утырыкинэк ынангыёлчьо итык. Гым гакоргава, титэ морыкайпы гавытратын’н’ота н’иныльыт гыютльэт тэкэлин’ык нутэтумгыт, к’нур н’ан Слава Торкыл ынкъам Самира Асадова, микырык лыги ченэтваратэн тан’вагыргшыт.

«ГЭЧЕВКЫ ВАЛЬЫТ СТИХЫТ ТАТЬЯНА АЧИРГИНАН»
– Микынти россиякэн ынкъам чукоткакэн поэтгыпы гичиву лын’ыркынэт калевэтгавык?
– Гымнан гичиву тылгыркынэт калевэтгавык стихыт нэкъаян’к’ачнотакэнат поэтыргэн, ымы Расул Гамзатовын, эйгыск’ыкин поэтгыпы пэгчин’у тылгыркын мургин нутэтумгын Татьяна Ачиргина.
А’нк’агыргын, ымы ыннэн стихотворение Валентина Напаюкын гымнан лён’калевэтгавыльын. Ытлён гымыгрээн н’утингивикин гыёлчетынвык нынныльын Юрий Рытгэвын гинэнпиривлин диплома. Ивкэ ытлён мыкалевэтгавын, кытъаткэ-ым, этаны, нэмык’эй еп этэйкыкэ ынин кэликэл. Нивк’инэт, 90-к’авкэнат гивиткук галяльын векэн ынинэт стихыт гакалейпатленат газетак «Мургин нутэнут». Ивкэ мыльунэт…

Галина НУТЭНКЭУ

…Ёрочыко нак’амлым
Ак’очеткынка,
Лымн’ыл навалёмыркын
Тан’авъеткынка.
Вакъотваркыт ээкк’ач
Н’ээккэк’эгти,
Кэлпэраркыт вуск’ымчыку
Лылек’эгти.
Нытимлюн’к’ин ээкк’ач
Тэн’илгыкырвирльэк’эй,
Ыргынан ы’лгу лынъёк’ай,
Ныппылюк’ин эпэк’эй…

ЭНАРЫЛГАТГЫРГЫН
Ынкъам э’ми
мынгык’агтэ?
Мынрылгынат кита
рылгык’эгти!
Ыннэн,
н’ирэк’,
н’ырок’,
н’ырак’,
мытлын’эн,
к’ытлыги, рылгыт
вакъотваркыт
морыкмынгык.
Нылгинымкык’инэт рылгыт?
Вэнлыги-ым мытрылгынат!